Đọc vị tâm lý thị trường: Cách "Cơ sở giá vốn" (Cost Basis) tiết lộ Đỉnh và Đáy

Trích dẫn và phân tích chuyên sâu từ Glassnode

Thị trường tài chính không chỉ vận hành dựa trên các yếu tố cơ bản mà còn chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ tâm lý người tham gia. Những cảm xúc cực đoan như sợ hãi hay tham lam thường khuếch đại các biến động giá, tạo ra những đợt bán tháo mạnh mẽ hay các đợt tăng giá đầy hưng phấn.

Trong bối cảnh đó, dữ liệu on-chain cho phép chúng ta lượng hóa những cảm xúc này bằng cách quan sát thời điểm các nhà đầu tư chốt lời hoặc cắt lỗ. Cơ sở giá vốn (Cost Basis Distribution - CBD) của Glassnode cung cấp một cái nhìn độc đáo về sự phân bổ nguồn cung coin theo giá mua ban đầu, từ đó hé lộ những quyết định quan trọng của thị trường.

1. Tóm tắt nhanh về Cơ sở giá vốn (CBD)

CBD phản ánh tổng nguồn cung được nắm giữ bởi các địa chỉ ví có mức giá vốn trung bình nằm trong các khoảng giá cụ thể. Dữ liệu này giúp chúng ta thấy rõ cách cơ sở giá vốn của nhà đầu tư thay đổi theo thời gian thông qua hoạt động mua hoặc bán, từ đó phác họa hành vi của người tham gia thị trường.

Việc theo dõi những dịch chuyển này không chỉ giúp chúng ta hiểu được tâm lý đằng sau các quyết định mua bán mà còn xác định những điểm uốn tiềm năng, nơi thị trường có thể đảo chiều.

Trục dọc (Cost Basis): Mỗi "lát cắt" ngang tương ứng với một khoảng giá mà tại đó một phần nguồn cung token đã di chuyển lần cuối.

Cường độ màu sắc (Supply Distribution): Màu sắc trên biểu đồ cho thấy mức độ tập trung của nguồn cung. Màu càng ấm (đỏ đậm) nghĩa là nguồn cung tại khoảng giá đó càng cao, trong khi màu càng lạnh (xanh lá, xanh lam) biểu thị nguồn cung thấp hơn.

2. Từ Đáy Thị trường: Khám phá sự đầu hàng (Capitulation)

Glassnode chỉ ra rằng hành vi thị trường thường được định hình bởi áp lực tâm lý từ những nhà đầu tư đang chịu thua lỗ nặng. Dữ liệu cho thấy, những người nắm giữ tài sản với mức thua lỗ lớn thường có xu hướng "đầu hàng" (bán tháo) gần các mức đáy cục bộ hoặc toàn cầu.

Điều này được thể hiện rõ qua biểu đồ của Uniswap và Maker (MKR). Nguồn cung được tích lũy ở mức giá đỉnh dần chuyển từ màu ấm sang màu lạnh khi giá giảm, cho thấy các nhà đầu tư đã bán tháo tài sản của họ ở mức giá thấp. Hành vi này thường xảy ra khi thị trường đã đạt đến mức cực đoan nhất của nỗi sợ hãi, tạo cơ hội cho các bên mua mới nhảy vào và tạo nên một đáy cục bộ.

3. Đến Đỉnh Thị trường: Quan sát trạng thái hưng phấn

Nếu hành vi bán tháo do thua lỗ báo hiệu sự cạn kiệt của phe bán ở đáy thị trường, thì việc bán tháo để chốt lời lại báo hiệu sự cạn kiệt của phe mua ở đỉnh.

Quan sát biểu đồ CBD từ góc độ đỉnh thị trường cho phép chúng ta nhận ra những thời điểm các vị thế có lời lớn, được nắm giữ trong thời gian dài, đang được bán ra. Đây là dấu hiệu của sự hưng phấn và phân phối, hay còn gọi là trạng thái "chốt lời".

Bitcoin: Trước đợt tăng giá cuối năm 2024, biểu đồ nhiệt CBD của Bitcoin cho thấy một dải nguồn cung đáng kể đã được tích lũy trong khoảng $60k–$65k. Khi thị trường bứt phá lên trên $90k, dải màu này dần nhạt đi, cho thấy những người nắm giữ dài hạn đã chốt lời. Hành vi này phản ánh quá trình phân phối kinh điển trong trạng thái hưng phấn.

XRP: Tương tự, trước đợt tăng giá cuối năm 2024, một dải nguồn cung lớn đã được tích lũy trong khoảng $0.60–$0.70. Khi giá tăng vọt lên trên $2.50, dải màu này cũng mỏng dần, cho thấy một lượng lớn các nhà đầu tư đã chốt lời.

Những mô hình này nhấn mạnh rằng đỉnh thị trường thường trùng khớp hoặc xuất hiện ngay sau những đợt chốt lời hàng loạt, được thúc đẩy bởi sự kết hợp giữa tham lam và thận trọng.

4. Xây dựng chỉ số đo lường mức độ cực đoan của thị trường

Glassnode đưa ra giả thuyết rằng các điểm đảo chiều của thị trường thường xảy ra khi áp lực bán đạt đến mức cực đoan. Cụ thể:

Tại Đáy: Áp lực bán xuất phát từ sự sợ hãi và hành vi cắt lỗ.

Tại Đỉnh: Áp lực bán xuất phát từ lòng tham và hành vi chốt lời.

Để lượng hóa những trạng thái cực đoan này, Glassnode đã xây dựng các chỉ số "Market Excess Metrics" (tạm dịch: Chỉ số dư thừa thị trường) bằng cách sử dụng "Khối lượng bán có trọng số."

Khối lượng bán có trọng số: Glassnode áp dụng một hàm bậc hai vào chênh lệch giữa giá vốn trung bình và giá bán. Phương pháp này nhấn mạnh những sự kiện chốt lời hoặc cắt lỗ lớn, giảm thiểu ảnh hưởng của các giao dịch nhỏ.

Hiệu ứng phi tuyến tính: Phương pháp trọng số này phản ánh đúng thực tế rằng những khoản lời hoặc lỗ lớn có tác động tâm lý và kinh tế lớn hơn nhiều so với các khoản nhỏ.

5. Kết luận

Bằng cách tinh chỉnh cách đo lường áp lực bán cực đoan, dù là do sợ hãi hay hưng phấn, "Market Excess Metrics" đã biến dữ liệu on-chain thành một bản đồ hành vi của thị trường. Mặc dù không có chỉ báo nào có thể xác định chính xác thời điểm đảo chiều, nhưng việc kết hợp các chỉ số này với phân tích kỹ thuật và bối cảnh thị trường rộng hơn sẽ giúp các nhà đầu tư có khả năng điều hướng tốt hơn, cho dù mục tiêu là "Mua vào khi sợ hãi" hay "Bán ra khi tham lam".

Để xem chi tiết cách Glassnode tạo ra các chỉ số này, bạn có thể tham khảo Google Colab Notebook của họ.